علل و پیش زمینه های اصلی بروز سوزش سر دل چیست؟
سوزش سر دل عارضه ای است که به دنبال عوامل متعددی رخ می دهد.با دانستن عوامل زمینه ساز این عارضه می توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود از ابتلا به آن جلوگیری کنید.در ادامه به برخی از علل بروز سوزش سر دل اشاره می کنیم:
- بیماری رفلکس معده (GERD)
- سوزش مری
- سست شدن عضله میان انتهای مری و معده (کاردیا)
- اختلال در حرکات دستگاه گوارش
- هیاتال هرنی
عملکرد دستگاه گوارش
برای شناخت بهتر بیماری سوزش سر دل ابتدا باید بدانیم یک دستگاه گوارش سالم چگونه کار می کند.همانطور که می دانید دهان اولین عضو دستگاه گوارشی است که با غذای مواجه شده،جویده می شود و با بزاق مخلوط می گردد و بدین ترتیب فرایند هضم غذا شروع می شود.
سپس توده غذایی به سمت مری حرکت می کند.حرکات آرام عضلات مری که پریستالسیس نامیده می شود سبب هدایت این توده به سمت معده می شود.
مری و معده توسط مجموعه ای از فیبرهای عضلانی به نام اسفنگتر انتهای مری(LES) به هم متصل می شوند.این اسفنگتر به طور طبیعی مثل یک دریچه عمل کرده،غذای موجود در مری را به معده هدایت می کند و از بازگشت غذا و شیره های گوارشی از معده به مری جلوگیری می کند.اما اگر این دریچه عضلانی سست شده و یا در زمان نامناسب باز بماند اسید معده به مری وارد شده و سبب آسیب شدید به این ناحیه و در نتیجه بروز سوزش سر دل می شود.
علل شایع سوزش سر دل
دلایلی که در ادامه به آنها اشاره می کنیم علاوه بر ایجاد سوزش سر دل ممکن است در صورت تکرار مداوم سبب ابتلای افراد به بیماری رفلکس مری شود.
1. آسیب به مری
کشیدن سیگار و مصرف برخی ازداروها،غذاها و نوشیدنی ها به طور مستقیم سبب آسیب دیدن و زخم شدن پوشش داخلی مری و ایجاد سوزش سر دل می شود.
بدین منظور برای جلوگیری از این عارضه به افراد توصیه می شود داروهای خود را همراه با مقدار فراوانی آب مصرف کرده و ترجیحا 20 تا 30 دقیقه پس از مصرف دراز نکشند.
2. نقص در عملکرد اسفنگتر انتهای مری (LES)
مصرف برخی از غذا ها و نوشیدنی ها مثل نوشیدنی های الکلی،داروهای خاص و اختلال در عملکرد سیستم عصبی سست شدن اسفنگتر انتهای مری و نقص در عملکرد آن می شوند.در نتیجه اسیده معده از معده به مری بازگشته و به بافت مری آسیب می زند.
3. اختلال در حرکات دستگاه گوارش
وقتی دستگاه گوارش سالم است توده های غذایی طی حرکات منظمی به نام پریستالسیس حرکت می کنند.اختلال ایجاد شده در حرکات دستگاه گوارش ناشی از عواملی همچون اختلالات عصبی و هورمونی و یا نقص در عملکرد عضلات گوارشی می باشد.
بیش از نیمی از افراد مبتلا به رفلکس مری از اختلال در عملکرد عصبی و عضلانی عضلات گوارش رنج می برند.
وقتی عضلات معده به درستی عمل نمی کنند غذای موجود در این قسمت به طور کامل وارد روده نمی شود. غذای باقی مانده در معده سبب افزایش فشار موجود در این اندام می شود و احتمال بازگشت محتوای معده به مری و بروز سوزش سر دل افزایش می یابد.
4. هرنی هیاتال(Hiatal Hernia)
هرنی عموما در افراد مبتلا به رفلکس مری مشاهده می شود.عارضه هرنی یا فتق هنگامی رخ می دهد که قسمت بالایی معده از طریق انبساط شکاف میان دیافراگم(هیاتوس)به سمت قفسه سینه هل داده شود.این عارضه عمدتا به دلیل سست شدن عضله دیافراگم و یا افزایش فشار شکمی(مثلا به دنبال چاقی) روی می دهد.
فتق هیاتال موجب سست شدن اسفنگتر انتهای مری و بروز رفلکس می گردد.
5. فشار شکمی
با افزایش فشار وارده بر ناحیه فشاری که به اسفنگتر انتهایی مری وارد می شود نیز افزایش می یابد و در نتیجه اسید معده به مری و حتی دهان باز می گردد و سبب سوزش سر دل می شود.
زنان باردار و کسانی که به اضافه وزن مبتلا هستند بیش از سایرین در معرض ابتلا به سوزش سر دل ناشی از ازدیاد فشار شکمی هستند.
همچنین لازم است اشاره کنیم بیماری های آسم و دیابت نیز در بروز رفلکس مری نقش دارند.
اختلالات ژنتیکی
طبق مطالعات صورت گرفته بیماری رفلکس معده(GERD) به شدت تحت تاثیر وراثت قرار می گیرد و نقص های ساختاری و عملکردی ماهیچه های مری و معده ممکن است به نسل بعدی انتقال یابد.
وراثت همچنین عامل مهمی در ابتلای افراد به مری بارت(barrett’s esophagus) می باشد.این بیماری به دنبال تغییر بافت قسمت انتهایی مری به دنبال رفلکس شدید مری رخ می دهد که ریسک ابتلا به سرطان مری را افزایش می دهد.
فاکتور های ناشی از سبک زندگی موثر در بروز سوزش سر دل
در این بخش به عواملی اشاره می کنیم که سبب سست شدن اسفنگتر انتهای مری شده و احتمال بروز سوزش سر دل را افزایش می دهند.
مصرف نوشیدنی های الکلی
مصرف نوشیدنی های الکلی سبب سست شدن عضله انتهایی مری و بازگشت محتوای معده به این بخش می شود.
همچنین تولید اسید معده به دنبال مصرف الکل افزایش یافته و سبب حساسیت بیشتر بافت مری نسبت به اسید می شود.
از سوی دیگر فرد به دنبال مصرف این دسته از نوشیدنی ها به خوردن غذاهای ناسالم تشویق می شود که این عامل خودت علت دیگری برای افزایش احتمال بروز سوزش سر دل می باشد.
مصرف دخانیات
مواد شیمیایی سمی موجود در سیگار از ریه به خون وارد شده و طی جریان یافتن خون در بدن سبب سست شدن اسفنگتر انتهایی مری می گردند.
سیگار همچنین سبب کاهش تولید براق می شود و همانطور که می دانید بزاق یکی از سد های بدن برای حفاظت از مری در برابر آسیب دیدن می باشد.لازم به ذکر است که بیکربنات موجود در بزاق افراد سیگاری کمتر از سایرین می باشد.
از سایر اثرات منفی مصرف سیگار می توان به تغییر اسیدیته معده به دنبال تحریک تولید اسید و ورود نمک های صفراوی از روده به معده اشاره کرد.در نتیجه سرعت هضم در دستگاه گوارش کاهش یافته و زمان تخلیه معده طولانی تر می گردد.
غذاهایی که سبب تشدید سوزش سر دل می شوند
مواردی که در ادامه نام برده می شوند در صورت مصرف بیش از حد سبب سست نمودن عضلات گوارشی،افزایش تولید اسیده معده،کاهش سرعت تخلیه معده و ورود محتوای معده به مری و در نتیجه بروز و یا تشدید پدیده سوزش سر دل می شوند:
- نوشیدنی های کافئین دار(چای،قهوه و…)
- شکلات
- غذاهای چرب و سرخ کردنی
- غذاهای تند و فلفلی
- گوجه فرنگی و فراورده های حاوی آن
- مرکبات
- عادات غذایی
عادات غذایی نادرست نقش به سزایی در افزایش احتمال ابتلای افراد به ناراحتی های گوارشی دارند.غذا خوردن با فاصله زمانی کوتاه پیش از خواب و صرف کردن وعده های حجیم غذایی سبب افزایش فشار معده و بازگشت محتویات آن به مری می شوند.
همچنین پوشیدن لباس های تنگ،انجام ورزش های سنگین،اضافه وزن فشار وارد شده به ناحیه شکم را افزایش داده و ممکن است سبب وقوع رفلکس معده شوند.
دارو هایی که موجب سوزش سر دل می شوند
عارضه رفلکس معده و به دنبال آن سوزش سر دل می تواند به دنبال مصرف داروهایی خاص ایجاد شود که در ادامه به برخی از آنان اشاره می کنیم.لازم به ذکر است که در صورت مواجه شدن با این عارضه پس از مصرف دارو با پزشک معالج خود مشورت کرده تا در صورت امکان دارویی جایگزین برایتان تجویز شود.
- ویتامینC
- مکمل های آهن
- ترکیبات حاوی پتاسیم
- داروهای خواب آور
- داروهای دسته NSAID (ایبوپروفن،ناپروکسن،آسپرین)
- ضدافسردگی های سه حلقه ای(ایمی پرامین، دسپیرامین، نورترپتلین، دوکسپین)
- داروهای شیمی درمانی
- داروهای هورمون تراپی (ترکیبات حاوی استروژن و پروژسترون)
- داروهای کورتیکوستروئید (پردنیزولون و متیل پردنیزولون)
- داروهای درمان بیماری آسم (آلبوترول و تئوفیلین)
- آنتی بیوتیک ها (تتراسایکلین)
- داروهای آرام بخش مثل دیازپام
- داروهای آنتی کولینرژیک مثل پروکلرپرازین و پرومتازین
- داروهای مهار کننده کانال کلسیم (نفیدیپین، دیلتیازم)
- ترکیبات بیس فسفونات (آلندرونات، رزندرونات، ایباندرونات)
