دیابت نوع 2 چگونه بر روی مجاری ادراری تأثیر می گذارد؟
مشکلات مجاری ادراری در بین مبتلایان به دیابت نوع 2 شایع است، این مشکلات بر همه موارد مربوطه تاثیر میگذارد؛ از تعداد دفعات و فوریت ادرار گرفته تا سلامت کلیه و فعالیت جنسی. مهمترین دلایل این اتفاق، آسیب به اعصاب اتونوم (که در ساختار مجاری ادراری قرار گرفته اند) و مقادیر بالای گلوکز (قند) در خون است.
به دلیل تفاوت های آناتومیک، نحوه تأثیرگذاری دیابت نوع 2 بر سیستم ادراری زنان و مردان، متفاوت است، اما صرف نظر از جنسیت فرد، مشکلات مجاری ادراری ناشی از دیابت، می تواند بطور چشمگیری بر کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد.
علاوه بر این، مشکلات دستگاه ادراری ناشی از دیابت می توانند پیچیده و مشابه باشند. بنابراین آنها را به چهار دسته تقسیم کرده اند:
- اختلال عملکردی مثانه
- عفونت مجاری ادراری
- اختلال عملکرد جنسی
- بیماری کلیوی به نام نفروپاتی دیابتی
1. اختلال در عملکرد مثانه
بیش از نیمی از بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2، درگیر مشکلات مثانه هستند. مطالعات نشان داده اند كه متداول ترین این مشکلات عبارتند از:
- پر کاری مثانه: به حالتی اطلاق می شود که عضلات مثانه دچا اسپاسم یا انقباض بشوند؛ حتی اگر ادرار کمی درآن وجود داشته باشد. این موضوع به فوریت ادرار منجر می شود – احساس نیازشدید به دفع ادرار در لحظه.
- پلی اوری: تولید بیش از حد ادرار؛ بیش از 2,5 تا 3,0 لیتر در روز
- ناکچوری: بیدار شدن از خواب شب بطور مکرر به منظور نیاز به دفع ادرار
- بی اختیاری: نشت ادرار
دو دلیل عمده برای اختلال عملکردی مثانه ناشی از دیابت وجود دارد؛ اولین مورد آسیب به اعصاب قرار گرفته در مثانه و دریچه میزنای است. این دریچه از دو عضله تشکیل شده است که می تواند باز و بسته شود و اجازه خروج ادرار از مثانه و ورودش به میزراه (پیشابراه) را بدهد. میزراه لوله‌ای است که ادرار از طریق آن از بدن خارج می شود. پس هنگامی که ماهیچه دریچه میزنای به درستی کار نکند، ادرار می تواند به طور ناخودآگاه نشت کند.
دومین دلیل، بالا رفتن سطح قند خون است. این مورد می تواند موجب بروز اختلالاتی شود که در نهایت منجر به پلی اوری خواهد شد. بدن برای دفع قند اضافی موجود در خون، مایعات بافت های مختلف بدن را توسط کلیه دفع می کند که این موضوع منجر به پلی اوری می شود.
درمان اختلالات عملکردی مثانه با روش های گوناگونی صورت می گیرد:
- دارو
- روش های آموزشی: مانند دفع ادرار قبل از احساس فوریت
- تحریک الکتریکی
- تمرینات کگل
- جراحی
- تزریق بوتاکس. تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A)
تزریق بوتاکس، به وفور برای درمان پر کاری مثانه در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروز (MS) تجویز می شود. بوتاکس همچنین در درمان مشکلات مثانه ناشی از دیابت نیز مفید است. این دارو برای این کاربرد توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا تأیید شده است.
2. عفونت مجاری ادراری (UTI)
عفونت های ادراری ناشی از دیابت می تواند میزراه، مثانه یا کلیه را درگیر کند. تحقیقات نشان می دهد که این عفونت ها در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، شدیدتر، شایع تر و دارای عواقب بدتری هستند. این عفونت ممکن است در اثر باکتری ها به ویژه آن هایی که مقاوم به درمان هستند، ایجاد شود.
علائم چنین عفونت هایی شامل تکرر ادرار، درد یا سوزش همراه با ادرار و ادرار قرمز رنگ می شود. در زنان ممکن است فشار بیش از حدی بر استخوان لگن حس شود و مردان ممکن است پر بودن روده ها را حس کنند. در صورتی که کلیه ها درگیر باشند، ممکن است علائم دیگری از جمله تب، حالت تهوع، درد پشت یا کمر ایجاد شود.
آسیب به اعصاب اتونوم می تواند در UTI های مرتبط با دیابت نقش داشته باشد. طبق گفته انجمن دیابت آمریکا، “فلج مثانه علامتی شایع در این نوع نوروپاتی است. در این حالت، هنگام پر شدن مثانه با ادرار، اعصاب مثانه دیگر به خوبی به فشار پاسخ نمی دهند و در نتیجه ادرار در مثانه می ماند و منجر به عفونت ادراری شود.”
از طرفی، سطح بالای قند خون می تواند زمینه ای برای رشد باکتری ها ایجاد کند و منجر به عفونت ادراری شود.
برای درمان UTI، یک دوره مصرف آنتی بیوتیک ضروری است. مصرف آنتی بیوتیک، حتما باید تحت نظر پزشک باشد.
3. اختلال در عملکرد جنسی
مجاری ادراری کاملاً با اندام ها و ساختار های جنسی ارتباط دارند و به همین ترتیب دیابت، بر هر دو مورد گفته شده، تاثیر می گذارد. این موضوع برای هر دو جنس صادق است اما به طرق متفاوت. این مشکلات به دلیل آسیب دیدن اعصاب و رگ های خونی مرتبط با اندام های جنسی، به وجود می آیند.
درمان اختلالات جنسی ناشی از دیابت نوع 2، تا حد زیادی به ماهیت مسئله بستگی دارد. به عنوان مثال، زنی که در طول رابطه جنسی دچار درد می شود، ممکن است با استفاده از لوبریکانت ها تسکین یابد. مردی که از اختلالات نعوظ رنج می برد ممکن است با دارو درمانی بهبود یابد.
4. نفروپاتی دیابتی
دیابت علت اصلی بروز بیماری مزمن کلیه (CKD) است: حدود یک چهارم مبتلایان به دیابت، دچار بیماری کلیوی می شوند که به آن نفروپاتی دیابتی نیز گفته می شود.
نفروپاتی دیابتی در اثر آسیب تدریجی و طولانی مدت به ساختارهای عملکردی کلیه (نفرون ها) ایجاد می شود. بیش از یک میلیون نفرون در هر کلیه وجود دارد، هر کدام دارای رگ های خونی به نام گلومرول هستند که خون جاری در آن، از مواد زاید پاک می شود. هنگامی که نفرون ها قادر به انجام این کار به درستی نباشند، مایعات و مواد زاید به جای ترک بدن، در خون باقی می مانند.
CKD تا زمانی که به نقطه نارسایی کلیه (عارضه ای بسیار کشنده) نزدیک شود، علائم واضح ناچیزی نشان می دهد. براساس بنیاد ملی کلیه، دیابت نوع 2 علت اصلی نارسایی کلیه در ایالات متحده است.
به همین دلیل، انجام آزمایشات منظم برای بررسی سلامت کلیه در مبتلایان به دیابت نوع 2، حیاتی است؛ معمولاً شامل آزمایش ادرار و دو آزمایش خون، می شود.در آزمایش ادرار ACR اندازه گیری می شود که میزان آلبومین (نوعی پروتئین) به کراتینین (یک ماده زاید شیمیایی) را نشان می دهد و در آزمایش خون نیز، GFR (میزان فیلتراسیون گلومرولی) اندازه گیری می شود.
مقابله با نفروپاتی دیابتی با مدیریت منشاء آن شروع می شود که شامل کنترل قند خون، فشار خون، قطع رژیم غذایی پروتئینی و مصرف دارو مطابق دستور پزشک است.
در حقیقت، انجام این اقدامات و همچنین ایجاد تغییرات اساسی دیگر در سبک زندگی مانند کاهش وزن، افزایش فعالیت و ترک سیگار می تواند به پیشگیری و یا درمان تمام مشکلات دستگاه ادراری که ممکن است در اثر دیابت نوع 2 ایجاد شوند، کمک کند.
