درباره پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون ها بیشتر بدانید

کورتون ها یا به عبارت صحیح تر “کورتیکواستروئید ها” یکی از انواع داروهای استروئیدی هستند. امروزه دارویی مثل پردنیزون از این گروه، به عنوان درمان بسیاری از مشکلات التهابی و خودایمنی تجویز می شود؛ از جمله: آسم، آرتریت روماتوئید، لوپوس و بیماری التهابی روده(IBD)

با وجود کاربرد وسیع کورتیکواستروئید ها، این ترکیبات شایع ترین علت بروز پوکی استخوان مرتبط با مصرف دارو هستند.

کورتیکواستروئید ها و تغییر در استخوان ها

این داروها متابولیسم استخوان و کلسیم را به چند روش تغیییر می دهند:

• جذب کلسیم از روده را کاهش می دهند.
• دفع کلسیم از راه ادرار را افزایش می دهند.

این دو عامل با هم سبب می شوند که غلظت کلسیم خون ما کاهش پیدا کند. برای جبران این وضعیت، غده پاراتیروئید، تولید هورمون PTH را افزایش می دهد که به این حالت “پرکاری پاراتیروئید ثانویه” گفته می شود. هورمون PTH، بافت استخوانی را تجزیه و تخریب می کند و کلسیم حاصل از آن به خون منتقل می شود.

کورتیکواستروئید ها، سطح هورمون های جنسی را نیز کاهش می دهند:

کورتیکواستروئیدها، سطح استروژن را در زنان و تستوسترون را در مردان کاهش می دهد. کاهش هورمون های جنسی، بر استخوان ها اثر منفی می گذارند. این داروها سبب ضعف عضلانی نیز شده که خود به مرور، باعث بی تحرکی و تشدید تجزیه استخوان ها می شود.

دیگر تاثیر این دارو، ممانعت از فعالیت سلول های استخوان ساز (استئوبلاست) است. جای تعجبی ندارد که کورتیکواستروئیدها تا این حد در ابتلا به پوکی استخوان اثرگذار هستند.

الگوهای تخریب استخوان

ساختار استخوان های بدن دارای دو فرم بافتی زیر است:

• بافت های قشری که بخش خارجی استخوان ها را تشکیل می دهند و شامل 80% توده اسکلتی ما می شوند.
• بافت میله ای که در بخش های داخلی استخوان جای گرفته اند و 20% بقیه توده اسکلت را تشکیل می دهند.

همه استخوان ها در بدن، هردوی این بافت ها را دارند که البته در نسبت مقدار این بافت ها با هم تفاوت دارند. کورتیکواستروئید ها بیشتر مناطقی از اسکلت را تحت تاثیر قرار می دهند که مقدار بالایی از بافت استخوانی میله ای داشته باشند؛ مثل ستون مهره.

دوز و طول دوره درمان

از دست دادن بافت استخوانی به سرعت و طی 6 الی 12 ماه اول دارودرمانی رخ می دهد. این مسئله به دوز تجویزی و طول دوره مصرف نیز بستگی دارد:

از دیگر فاکتورهای خطر می توان به سن، جنسیت و ابتلا به بیماری های زمینه ای اشاره کرد. به عنوان مثال، هرچه سن بالاتر رود؛ خطر تخریب و شکستگی های استخوانی افزایش می یابد. اگر اقدامات پیشگیرانه و کافی انجام نگیرد، تخمین زده می شود یک چهارم افرادی که طولانی مدت از کورتیکواستروئید ها استفاده می کنند، دچار شکستگی های استخوانی شوند.

گفتیم که از عوامل تعیین کننده در تجزیه استخوانی، دوز داروی تجویز شده است. تازه ترین مطالعات نشان می دهند که تضعیف استخوانی طی مصرف داروهای استروئیدی به فرم استنشاقی، بسیار کمتر از فرم های خوراکی یا تزریقی دارو است؛ زیرا در فرم استنشاقی مقدار کمتری از دارو به گردش خون وارد می شود.

مدیریت پوکی استخوان

پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتیکواستروئیدها هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است. متخصصان توصیه می کنند که افراد تحت درمان با این داروها، تست تراکم استخوان را انجام دهند. در کنار آن برای پایداری ساختار اسکلتی روزانه 1500 میلی گرم کلسیم و 800-400 واحد ویتامین D مصرف کنند. مصرف مداوم کلسیم و ویتامین D تعادل کلسیم خون را حفظ و سطح هورمون پاراتیروئیدی را تنظیم می کند.

تغییراتی در سبک زندگی

سیگار و الکل را کنار بگذارید چون به شدت پوکی استخوان را تشدید می کنند.
ورزش و فعالیت فیزیکی مداوم داشته باشید. با تقویت توده عضلانی از تجزیه استخوان ها و شکستگی ها پیشگیری کنید.
افتادن و لیز خوردن مهم ترین دلایل شکستگی در افراد مسن است. سعی کنید تا حد امکان با دقت بیشتری قدم بردارید!

جمع بندی

پیشگیری از بروز پوکی استخوان باید جدی گرفته شود و از ابتدای مصرف کورتیکواستروئید ها آن را در نظر داشت. متخصصان توصیه می کنند که کمترین میزان کورتیکواستروئید در کوتاه ترین دوره درمانی ممکن تجویز شود و در صورت امکان از فرم های دارویی استنشاقی و موضعی این داروها استفاده کنیم.