آپنه خواب چیست؟ چه خطراتی دارد؟ درمان آن چگونه است؟
آپنه خواب یک بیماری شایع است. به نوعی اختلال تنفسی مزمن اطلاق می شود که در آن تنفس فرد به طور مکرر در طول شب متوقف می شود و ممکن است ناشی از انسداد جزئی یا کامل مجاری هوایی فوقانی باشد؛ به طور معمول انتهای زبان و کام نرم تأثیر می گذارد.
همچنین، سرکوب برخی سیگنال های مغزی مرتبط با شروع تنفس، میتواند منجر به آپنه خواب شود. این وقایع به مدت 10 ثانیه یا بیشتر طول می کشد و ممکن است صدها بار در شب اتفاق بیفتد. فردی که درگیراین اختلال تنفسی است، ممکن است دچار خروپف با صدای بلند، توقف های کوتاه تنفسی و نفس نفس زدن متناوب را تجربه کند. در حین بروز آپنه، سطح اکسیژن خون کاهش می یابد، ضربان قلب افزایش می یابد و خواب فرد مختل می شود – فرد مبتلا از خواب بیدار می شود تا نفس خود را از سر بگیرد.
این اختلال تنفسی می تواند عواقب قابل توجهی بر کیفیت خواب فرد، عملکرد روزانه و سلامت کلی او داشته باشد.
بررسی اجمالی آپنه خواب
آپنه خواب یک اصطلاح عمومی است و شامل هرگونه اختلالی می شود که مکث تنفسی در هنگام خواب را در پی داشته باشد. افراد ممکن است در هر سنی دچارش شوند، اما شیوع آپنه خواب در سنین متوسط به بالا، افزایش می یابد. در سنین بالا، معمولا افراد حدود 65 سالگی دچارش خواهند شد.
سه نوع اصلی آپنه خواب وجود دارد:
- آپنه خواب انسدادی (Obstructive sleep apnea)
- آپنه خواب مرکزی (Central sleep apnea)
- آپنه خواب پیچیده (Complex sleep apnea)
آپنه خواب تنها علت بروز مشکل تنفسی در خواب، نیست؛ مشکلاتی وجود دارند که باعث توقف کامل در تنفس نمی شوند اما هنوز هم مشکل ساز می باشند، مانند خروپف، کاتاترنیا (ناله خواب) یا سندرم مقاومت مجاری تنفسی فوقانی (UARS). همچنین شناخت این نکته مهم است که اگر عملکرد ریه به دلیل بیماری های ریوی، به خطر بیفتد، ممکن است سطح اکسیژن در هنگام خواب کاهش یابد و این امر به درمان مجزا نیاز دارد.
علائم
بجز مکث های تنفسی، علائم شایع دیگری نیز در آپنه خواب وجود دارد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خروپف مزمن با صدای بلند
- خفگی یا نفس نفس زدن در هنگام خواب
- داشتن مکث های تنفسی آگاهانه در هنگام خواب
- بیدار شدن مکرر به منظور ادرار کردن (ناکچوری)
- بهم زدن دندان ها و دندان قروچه کردن (بروکسیسم)
- خشک بودن گلو یا دهان هنگام بیدار شدن
- تپش قلب شبانه یا ضربان قلب تند شونده
- تعریق شبانه
- سوزش سر دل شبانه
- بیدار شدن مکرر در شب و بی خوابی
- خواب آلودگی بیش از حد در روز
- سردرد صبحگاهی
- داشتن حافظه کوتاه مدت یا مشکلات یادگیری
- احساس تحریک پذیری
- داشتن تمرکز یا توجه ضعیف
- تغییر در خلق و خوی، از جمله افسردگی
لازم نیست همه این علائم وجود داشته باشند. کودکان مبتلا به آپنه خواب ممکن است دچار مشکلات مختلفی از جمله مشکلات رشد، اختلال کم توجهی-بیش فعالی و خواب بی قرار روبرو شوند.
علت ها
چند دلیل شایع در بروز آپنه خواب انسدادی وجود دارد؛ این شرایط همچنین می تواند اختلال تنفسی موجود را بدتر کنند، از جمله:
- اضافه وزن یا چاق بودن (از جمله بزرگ بودن سایز گردن)
- آناتومی غیر طبیعی مجاری تنفسی فوقانی (از جمله داشتن سپتوم انحرافی)
- استفاده از داروها یا الکل
- سالخوردگی
- خوابیدن به پشت
- داشتن خواب REM یا دیدن رویا
- سیگار کشیدن
بعلاوه، آپنه خواب مرکزی ممکن است در اثر سکته مغزی، نارسایی قلبی یا استفاده از ضد درد های اپیوئیدی (مخدر)، ایجاد شود. آپنه خواب پیچیده به علت دریافت درمان های خاصی رخ می دهد.
معیار ابتلای فرد به آپنه خواب، وقوع بیش از ۵ آپنه در ساعت است، که حدود 22٪ از مردان و 17٪ از خانم ها را درگیر میکند؛ یعنی در مردان بیشتر دیده می شود.
تشخیص
تشخیص این اختلال تنفسی، به داشتن سابقه دقیق و معاینه جسمی توسط پزشک خواب نیاز دارد. به طور کلی، تست خانگی آپنه خواب یا یک تست تشخیصی پلیزومنوگرافی (Polysomnography-PSG) که در آزمایشگاه انجام می شود، تنها آزمایش های لازم برای تشخیص آپنه خواب هستند. آزمایش های بیشتر با استفاده از مجموعه ای از تست های تشخیصی استاندارد، انجام می شود. شامل:
- پلیزومنوگرافی
- تست خانگی آپنه خواب
- تست تأخیر خواب چندگانه (MSLT)
- تست نگهداری بیداری (MWT)
- اکسی متری شبانه
- تاریخچه خواب
درمان
درمان های مختلفی برای آپنه خواب وجود دارد – اغلب برای یافتن مناسب ترین راه درمان، امتحان کردن انواع مختلفی از آن ها (یا ترکیبی از آن ها)، نیاز است. در اینجا، برخی از درمان های متداول را بیان می کنیم:
فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP). این روش به ماسک CPAP نیاز دارد؛ این ماسک از طریق ایجاد جریانی از هوای تحت فشار، مجاری تنفسی را در هنگام خواب باز می کند. در این روش، تمیز نگه داشتن ماسک CPAP مهم است.
فشار هوای مثبت دو طرفه (BiPAP). مشابه CPAP، از BiPAP نیز گاهی اوقات استفاده می شود. تفاوت اینجاست که دو نوع هوای تحت فشار از طریق ماسک تأمین می شود (یک نوع هوای دمی و دیگری، هوای بازدمی).
چانه بند یا همان Chin straps، می تواند از تنفس دهانی جلوگیری کنند. گاهی اوقات علاوه بر CPAP ها از نیز استفاده می شود.
برای کسانی که نمی توانند CPAP را تحمل کنند، روش های درمانی جایگزین با CPAP وجود دارد؛ این موارد ممکن است شامل درمان های خوراکی، موضعی یا جراحی باشد.
اگر با وجود درمان، فرد هنوز در طول روز احساس خواب آلودگی شدید داشته باشد، ممکن است محرک هایی مانند ریتالین (Ritalin) برای درمان خواب آلودگی اش لازم شود. حتی گزینه های درمانی عجیب و غریب، مانند نواختن ساز دیدگریدو نیز می تواند کمک کننده باشد! در برخی افراد، مصرف کافئین یا داشتن چرت های برنامه ریزی شده، به این موضوع کمک می کند. افراد مبتلا به اختلالات خواب نیز، با رعایت دستورالعمل ها می توانند از داشتن خوابی بهتر، بهره مند شوند.
خطرات
آپنه خواب درمان نشده، می تواند عواقبی جدی – حتی مرگ – را در پی داشته باشد. این عواقب، شامل موارد زیر می شوند:
- سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا
- بیماری عروق کرونر قلب
- نارسایی قلبی
- ضربان قلب نامنظم
- حمله قلبی
- فشار خون بالا
- سوزش سر دل و رفلاکس
- دیابت
- اختلال نعوظ
- مشکلات تمرکز و کاهش حافظه (زوال عقل)
- افسردگی
- مرگ ناگهانی
در کودکان، عواقب جداگانه ای از آپنه خواب وجود دارد، شامل: بیش فعالی، کند شدن رشد و کاهش هوش باشد.
سخن آخر
آپنه خواب به هر یک از اختلالات شایعی که ناشی از مکث تنفس شما هنگام خواب می شود، اشاره دارد. عوامل بسیاری وجود دارد که می توانند باعث اختلال در تنفس شما شوند. با این وجود، صحبت کردن با پزشک در مورد خطرات احتمالی ناشی از این وقفه تنفسی بسیار ضروری است. این اختلال تنفسی ممکن است باعث شود شما احساس خستگی یا افسردگی کنید – در بدترین حالت، خطرات آپنه خواب می تواند کشنده باشد. اگر دچار آپنه خواب هستید، در مورد روش های درمانی احتمالی مناسب با پزشک خود صحبت کنید.
