دلایل بروز بیماری مزمن کلیوی چیست ؟ چه ریسک فاکتور هایی دارد؟

بیماری مزمن کلیوی (Chronic Kidney Disease) یا به اختصار CKD مفهوم پیچیده ای دارد که می تواند در اثر بیماری های مزمن دیگر ایجاد شود. برخلاف آسیب حاد کلیوی (Acute Kidney Disease) که در آن از بین رفتن عملکرد کلیه قابل برگشت است، CKD دائمی است و حتی اگر علت اصلی آن کنترل شود می تواند پیشرفت خود را ادامه دهد. دلایل مختلفی سبب بروز بیماری مزمن کلیوی می شود که آن ها را بررسی خواهیم کرد.

در میان بیماری هایی که ممکن است منجر به ایجاد CKD شود می توان به دیابت، فشارخون بالا، گلومرولونفریتیس و … اشاره کرد.

از ریسک فاکتور های CKD می توان به سن بالا، وزن کم هنگام تولد، چاقی، کشیدن سیگار، فشارخون بالا، دیابت، سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی و نژاد آفریقایی-آمریکایی اشاره کرد.

دلایل ایجاد بیماری مزمن کلیوی :

کلیه ها وظیفه فیلتر و حذف مواد مضر درون بدن و تنظیم سطح آب و اسید موجود در خون را دارد. هرگونه آسیب به کلیه ها سبب بروز اختلالاتی در ارگان های دیگر خواهد شد. در صورتی که مشکلات و بیماری هایی ایجاد شود و عملکرد طبیعی کلیه تحت تاثیر قرار گیرد ممکن است به ارگان های دیگر بدن نیز آسیب وارد شود.

1- دیابت :

40 درصد از افراد مبتلا به CKD بیماری دیابت نیز دارند.

دیابت بیماری است که با افزایش سطح غیرطبیعی قند خون تشخیص داده می شود. این افزایش قند خون می تواند به بخش های مختلفی از بدن آسیب برساند. از طرفی کلیه ها سبب تولید بیش از حد گونه های فعال اکسیژن یا ROS می شوند که این ترکیبات از پراکسیدها و دیگر مواد اکسید کننده ساخته شده اند. سالها قرار گرفتن در معرض ROS سبب آسیب رسیدن به عملکرد فیلترینگ کلیه خواهد شد. زمانی که این فیلترها نتوانند به درستی عمل کنند، مواد بزرگی همچون پروتئین ها حذف شده و از طریق ادرار دفع می شوند. این موضوع دلیل یکی از علائم CKD یعنی همان پروتئینوری ( وجود پروتئین در ادرار ) می باشد.

2- فشارخون بالا :

20 درصد از بیماران مبتلا به CKD دارای فشارخون بالا هستند. فشارخون بالا سبب آسیب مستقیم به نفرون ها خواهد شد. با همان روشی که فشارخون بالا می تواند سبب سخت شدن شریان ها شود و بیماری اترواسکلروزیس را ایجاد کند، همچنین می تواند سبب سخت شدن رگ های ریزی که نفرون ها از آن تغذیه می کنند، شود. در نتیجه ی این امر خون کمتری به نفرون ها می رسد و بنابراین نفرون های کمتری کار خود را به درستی انجام می دهند. با پیشرفت این آسیب، کلیه ها قادر به تولید هورمونی به نام آلدوسترون نیستند. این هورمون می تواند فشارخون را تنظیم کند. این وقایع به صورت یک چرخه عمل می کنند و نهایتا ممکن است ESRD  یا همان مرحله نهایی بیماری کلیوی(End Stage Renal Disease)  بروز کند.

3- گلومرولونفریتیس :

گلومرولونفریتیس نوعی بیماری است که سبب التهاب گلومرول ها و نفرون ها می شود. این بیماری معمولا هر دو کلیه را درگیر می کند. غالبا تشخیص علت بروز این بیماری دشوار است و در برخی موارد نیز تشخیص داده نمی شود.

این دلایل ذکر شده بخشی از علل بروز CKD می باشند و به غیر از اینها عوامل دیگری نیز وجود دارد که منجر به بروز بیماری مزمن کلیوی می شود .

همچنین علاوه بر علل شناخته شده این بیماری می تواند ایدیوپاتیک باشد، به این معنی که علتی برای آن نمی توان یافت. این مورد به ویژه در کودکان صادق است. طبق مطالعه ای که در سال 2015 انجام شده است، تنها 5 تا25 درصد ESRD در کودکان دارای علت شناخته شده است.

ریسک فاکتورهای بروز CKD :

تعدادی ریسک فاکتور برای CKD وجود دارد، که برخی از آن ها غیرقابل اصلاح هستند؛ به این معنی که شما نمی توانید آن ها را تغییر دهید، اما فاکتورهای دیگری وجود دارد که قابل اصلاح هستند.

از میان ریسک فاکتورهایی که غیر قابل تغییر هستند و می توانند احتمال ابتلا به CKD را افزایش دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1) ژنتیک

خطر ابتلا به CKD در افرادی که دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند می تواند 3 تا 9 برابر افزایش یابد.

2) نژاد

نژاد آمریکایی-آفریقایی تقریبا 4 برابر بیشتر از نژاد قفقازی-آمریکایی مبتلا به CKD می شوند. بنابراین نژاد هم می تواند در بروز این بیماری دخیل باشد.

3) سن

طبق آماری حدود 83% از تشخیص های CKD مربوط به افراد 45 سال به بالا بوده است.

4) وزن کم هنگام تولد

نوزادی که با وزن کم به دنیا می آید، معمولا با اختلال در رشد کلیه همراه است؛ در نتیجه نفرون ها کوچک تر و کمتر از حالت معمول هستند و ممکن است در آینده با مشکلات کلیوی از جمله CKD  همراه باشد.

در میان ریسک فاکتورهای قابل اصلاح می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. فشارخون بالا و کنترل نشده
2. دیابت نوع 1 با سن شروع کمتر از 20 سالگی
3. کشیدن سیگار
4. چاقی که خود باعث افزایش ریسک بروز فشارخون بالا و دیابت خواهد شد.